venres, 19 de xuño de 2015

Asseconia


Onte estiven en Asseconia!

Foi grazas ó entusiasmo de Margariña, que nos levou a todos a unha viaxe marabillosa.

Todos, en realidade, eramos unha ducia.

(a cifra máxima autorizada para esta excursión).

Cóntovos: Viaxar a Asseconia non é doado.

En realidade, non está ó alcance do común dos mortais...


a) So hai unha única saída, as catro da tarde, de luns a venres, para doce persoas, máximo!

b) Non se viaxa en sábados, domingos e festivos (ou vésperas)

c) Non podedes tirar fotos, nin vídeos... e hai certas incomodidades físicas....

d) Así que, imaxinade con canta antelación hai que reservar!

e) (A cegas): reservas e pagas con outros nomes, digamos máis convencionais...


Por iso ten tanto mérito Margariña, a guía que estaba de garda  e que que nos trasladou,  coa súa sabedoría, chea de emoción cómplice, a Asseconia:

Unha mansio (parada) que aló polo século III d.C, formaba parte da XIX Vía Romana: aquela  que comunicaba “Bracara”  (Braga) e “Asturica” (Astorga).

Así foi como empezou a contarnos, conmovida, a historia daqueles restos arqueolóxicos que estaban soterrados na Catedral de Santiago.

Escavacións, catacumbas, sartegos... eran os nomes convencionais.

Que aparecen nos folletos, nas reservas, na web do arcebispado.

Máis nós, afortunada ducia de mortais!, entramos a Asseconia polo brazo do cruceiro de Praterías, en fila india, guiados por Margariña, sempre convincente!. E  alí quedamos, de pé - todos xuntos - abraiados diante da mansio que ela nos mostraba, coa súa descrición demorada, culta e apaixonada. Onde nós víamos catro pedras acomodadas, ela ensinounos unha tumba sinxela , de xente corrente. Onde nos ollábamos un curioso balado, ela mostrounos a quenlla interior por onde corría a  auga...

Levounos, paseniño, pola nave central, cara o Pórtico (pensaba eu). Máis non..! Estabamos diante da cara oeste da muralla  primixenia...

“Ollade esta formación de esquistos  no balado, tan ben conservada, aínda”

“Fixádevos no foxo central...é un pozo de auga, naquel tempo tan valiosa”... E de seguido, enfiaba unha cumprida explicación da función da muralla, ou da eficacia organizativa no reparto da auga...
E ti sentías que formabas parte daquela comunidade romana, perdida nun cruce de camiños.

(A valía de Asseconia era a súa estratéxica situación: alí chegaba a vía marítima de Iria Flavia, por exemplo... e desde alí saían, entre outros, os camiños cara  a Brigantium, ou Finisterrae...)

Así que cando apareceu a necrópole – na planta central da Catedral, moi preto do sepulcro apostólico -  e vimos os diferentes sartegos de pedra (que ela se esforzou – pacientemente - en diferenciarnos por época e civilizacións; no é o mesmo a tumba sueva que a romana, ou a medieval) ... eu xa me propuxera - fascinado - : 

1)  Saber máis de celtas, suevos, romanos, sarcófagos, exhumacións, laxas, foxos....

2)  Voltar a San Paio de Antealtares, e alí pescudar porqué unha ara romana (s.I) - que falaba da rapaza Viria, neta de Atia -, e que formaba parte imprescindible  do mausoleo Arcis Marmoricis – Locus Iacobus -, foi  manipulada e modificada no século XVII...

3)  Compartir e difundir  a existencia de Asseconia. 


O entusiasmo de Margariña contaxioume!. 

Pensade: quén pode viaxar a un  pasado tan valioso, desde un  presente tan destemido?.

Isto que comparto sucedeu  nos idus do mes sexto, transcorrendo o décimo quinto ano do presente século en Asseconia (hoxe Compostela)



Antón da Sobreira

martes, 2 de xuño de 2015

Ucronía



I

Hai moitos anos, Magnus von Lagerström  (1691-1759 ) percorría o mundo como representante da “Compañía Sueca das Indias Orientais”, unha empresa que comerciaba  cos   territorios orientais do planeta –cada vez máis coñecidos e valiosos- : China, India, Xapón...

Gran afeccionado a botánica , un día  calquera do 1748 apareceu en Upssala cun exemplar arbóreo descoñecido  que atopara na China, pero que viu abondoso na India: era un arbusto con porte de árbore, coa casca lisa e fácil de arrincar, cunha tonalidade amarela -esbrancuxada, semellante ó cobre ; tiña follas , que logo caeron, cun verde brillante, vistoso… e as flores, en acios redondeados, cheas de estames que se transformaban en pétalos  formando dobres  xogos florais cunha cor rosada lucida  e atractiva…  
  
A elección de Upssala non foi casual: alí  estaba - na Universidade -  Carl Linneo (1707-1778) o (grande) primeiro botánico  da historia: o home que foi quén de sintetizar e  crear a máis completa taxonomía clasificatoria do mundo vexetal - Systema Naturae, publicada no 1735 - ...e que naquel 1748 era xa unha figura valorada,  respectada e admirada  en todo o mundo (século XVIII, século das luces!)

Atendendo ó seu parecido, na cor rosa das flores, coa  Lila (syringo vulgaris) Magnus Von Lagerström chamouno Lila das Indias...
E o catedrático Linneo, valorando o traballo e  a valía de don Magnus, púxolle o nome do descubridor : Lagerstroemia indica… denominación científica  que segue hoxendía, of course!!!
Nos libros e folletos botánicos , amén de Lila das Indias, o nome habitual é Árbore de Xúpiter…
(pero esa é outra historia!)

II

Exactamente cen anos antes desa escena en Upssala, o rei de España - Felipe IV - ,  concedíalle a don Juan de Lemos -polos servizos prestados a Coroa española - o Condado de Amarante, Ferreira e Sober. Así que , despois de moitas desas mesturas nobiliarias , tan abondosas na península ibérica, chegamos ó ano 1780… en Compostela. 

O Noveno conde de Amarante, Ferreira e Sober (Lugo ), era o Undécimo marqués de Camarasa (Lleida)  e chamábase  Domingo Gayoso de los Cobos, etc…( 1735 -1803 ).
 Don Domingo tiña cartos, propiedades e bo gusto...

Camiño dos cincuenta, namorado de Santiago, quixo facer aquí o seu Pazo máis senlleiro. Aproveitando unha herdanza de casas vellas, que tiña na Algalia de Abaixo, contratou  ó  mellor arquitecto compostelá que, naquel intre, estaba disposto a expoñer , nunha obra civil, a moda imperante -xa sabedes- : o neoclasicismo; liñas rectas, trazas  xeométricas (triángulos, pirámides, esferas, placas, prismas..).

López Freire, mestre de obras –tamén - do Concello de Santiago, fixo un pazo espectacular  e mesmo foi quén de deseñar un fastoso escudo  na fachada que, aínda hoxe,  causa admiración, representando ós Amarante e Camarasa, cos seus vencellos centenarios...  Sarmiento, Meira, Mendoza, Arias, Gayoso, Cobos , Ozores , Bolaño... Só por ver esta impoñente  mostra heráldica, paga a pena acercarse a Algalia.



III

Máis de douscentos anos despois  do remate desta obra extraordinaria , foron as novas relativas a apertura do xardín, ás que me levaron  - unha mañá  calquera, dun sábado primaveral – ó Pazo de Amarante.

Os aparcadoiros de coches –  o edificio  pertence, hoxe,  a Xunta – ocupan case a metade do espazo.
E, nembargantes, hai unha beleza intrínseca  nese ferrado e medio  de xardín que me  recibe e acolle coma único visitante.

Choveu, escampou, non hai ninguén... e eu gozo neste espazo botánico ilustrado …
É doado contar os poucos exemplares que –estou seguro – superan os dous séculos de idade.



Nove  camelias - camelia japónica  
Un  rododendro - rhododendon spp.
Unha  figueira  - ficus cárica 
Un  magnolio - magnolia grandiflora 
Dous  loureiros - laurus nobilis 


E, grandioso, presidindo o xardín o pé da fonte sen auga, o máis fermoso exemplar de árbore de Xúpiter, Lila das Indias, –Lagerstroemia indica-,  que vin na miña vida!
A idade deulle un porte excepcional, de árbore esvelto, altísimo,  cun toro singular e unha copa redondeada, na que –adornadas aínda por unha pátina acuosa- lucían milleiros de folliñas verdes, anunciando a pronta chegada das flores...

De verdade, foi un impacto visual  fortísimo, que me permitiu  viaxar no tempo: imaxinando como o Xardín de Amarante era o complemento ideal  do Pazo; matinando nesa curiosidade e predisposición daquela xente, para acoller as novidades botánicas...

(pensar  que esta especie chegou  a Europa no 1748, e que teño diante de min ao  primeiro exemplar aparecido en  Galicia, corenta  anos despois...tan  vizoso e fermoso...produce esa vertixe cósmica, que moi poucas veces nos sacude, diante da inmensidade do que meditamos)



IV

Así que , na reiteración do convite botánico que sempre vos fago desde esta bitácora, remato cun par de peticións máis prosaicas  ó  Concello de Santiago , responsable deste parque :

a) Que amañe a fonte , para que funcione. Desentoa moito ver unha xoia pétrea baleira, sen uso. A auga  é un aporte estético fundamental. Non falta en ningún xardín.

b) Que edite, publique e reparta  folletos informativos que salienten a importancia desta histórica alfaia botánica.


                                                         En Compostela, celebrando a festa do pai de Afonso X o Sabio.